Istraživanje o geopolitičkim dezinformacijama u BiH i regiji

Istražili smo koje su dezinformacije iz sfere međunarodne politike, odnosa između država te međudržavnih saveza bile zastupljenje u medijskom diskursu Bosne i Hercegovine.

Publikacija “Međunarodna politika kroz prizmu dezinformacija” ishod je trećeg istraživanja kojeg je UG “Zašto ne” uradilo na osnovu analize uzorka platforme za utvrđivanje činjenica Raskrinkavanje. Uzorak, dobijen nakon tri godine rada ove platforme, uključuje preko 10.000 medijskih članaka i objava na društvenim mrežama koje su sadržavale neki oblik dezinformacija. 

U ovom istraživanju ispitali smo kako izgledaju činjenično pogrešne ili obmanjujuće tvrdnje i narativi koji se pomoću njih grade o različitim aspektima onoga što se često opisuje kao “geopolitika” – međunarodne politike, odnosa među državama, te međudržavnih saveza i organizacija, sa naglaskom na EU/NATO, to jest na procese euroatlantskih integracija BiH i zemalja regiona.

Kao i u prethodnim, materijal za ovo istraživanje preuzet je sa fact-checking platforme Raskrinkavanje, a dio materijala preuzet je i sa fact-checking platforme Istinomjer, koja se bavi ocjenjivanjem tačnosti izjava nosilaca javnih funkcija i političkih aktera/ki. Obje platforme je razvila i vodi organizacija “Zašto ne” iz Sarajeva.

Fokus ovog istraživanja je bio je na otkrivanju vrsta dezinformacijskih taktika koje se koriste za građenje narativa vezanih za međunarodnu politiku i odnos. Dodatno, nastojali smo istražiti koji je sadržaj dezinformacijskih narativa te kakvu sliku geopolitičkih odnosa i procesa formiraju u bh. javnosti. Na kraju, ovo istraživanje imalo je za cilj otkriti i koji su geopolitički akteri mete dezinformacija, a kojim akterima one idu u korist.

S tim u vezi, ovo istraživanje poučilo je sljedeće: 

• Najviše ocijenjenih tvrdnji pokrivenih ovim istraživanjem potiče sa Facebook profila i stranica, što ukazuje na rastući uticaj društvenih mreža kao platformi za širenje dezinformacija.
  
• Među medijskim izvorima dezinformacija ponovo je uočena zastupljenost medija koje smo u istraživanju “Dezinformacije u online sferi: Slučaj BiH” iz 2019. godine identifikovali kao dio velike “dezinformacijske mreže”. 

Deset od trinaest medija iz ove mreže locirano je u Srbiji, dok su preostala tri iz Bosne i Hercegovine (svi su locirani u Republici Srpskoj: RTRS, Alternativna televizija i Nezavisne novine). U ovoj grupi nalaze se i dva medija u javnom vlasništvu – javni emiter Radio-televizija Republike Srpske – RTRS i agencija TANJUG, državna novinska agencija iz Srbije. Jedini medij u vlasništvu druge države koji se pojavljuje u ovoj grupi je Sputnik Srbija, koji se javlja kao aktivan izvor dezinformacija, te kao druga glavna “spojnica” unutar dezinformacijske mreže.

Međutim,  kada je riječ o tipu medija, rezultati ovog istraživanja pokazuju da su najveći broj dezinformacija o geopolitičkim temama objavili anonimni portali bez ikakvih vlasničkih ili kontakt podataka. Online i komercijalni mediji su na drugom, odnosno trećem mjestu po broju objavljenih dezinformativnih članaka o gepolitici. Broj članaka po mediju pokazuje da su anonimni portali spremni plasirati dezinformaciju o određenoj geopolitičkoj temi onda kada ona može donijeti više klikova, dok ostale vrste medija plasiranje ovog tipa dezinformacija imaju ugravirano u svoju uređivačku politiku. 

Meta većine geopolitičkih dezinformacija bile su Sjedinjene američke države (SAD) a slijede Evropska unija (EU), NATO, Kosovo, Velika Britanija i Bosna i Hercegovina. Akteri kojima su dezinformacije u najvećoj mjeri pogodovale su Rusija, Srbija, Republika Srpska i Kina. Ovi rezultati pokazuju konzistenciju u pogledu meta i aktera kojima  pogoduju dezinformacije, s obzirom da je i istraživanje iz 2019. godine pokazalo da dezinformativni narativi u BiH i regionu imaju jasan antizapadni sentiment sa jedne, te izrazito pozitivno viđenje Rusije i Kine sa druge strane.

U publikaciji možete pročitati i studije slučaja u kojima su obrađene teme poput medijskih i političkih dezinformacija specifično vezanih za proces Euroatlantskih integracija BiH, dezinformacija o geopolitičkim akterima plasiranim u kontekstu pandemije; osvrt na ulogu političkih aktera u kreiranju ovakvih dezinformacija, te primjere dezinformacija koje se perpetualno ponavljaju unutar “dezinformacijske mreže”.

Detaljne nalaze ovog istraživanja možete pročitati na sljedećem linku: Međunarodna politika i dezinformacije.

(Raskrinkavanje.ba)