Skip to content

Predstavljena studija “Pripremljenost regulatora digitalnog okruženja za zahtjeve DSA, DMA i AIA: Analiza institucionalnih kapaciteta BiH i Srbije”

Jučer je u prostorijama Europe House u Sarajevu, uz mogućnost online praćenja, predstavljena studija “Pripremljenost regulatora digitalnog okruženja za zahtjeve DSA, DMA i AIA: Analiza institucionalnih kapaciteta BiH i Srbije”, autora prof. dr. Ðorđa Krivokapića, doc. dr. Nasira Muftića, Snežane Bajčete, Maide Ćulahović i Milana Vujića.

Foto: Zašto ne

Tokom posljednjih nekoliko godina Evropska unija značajno je redefinisala svoj pristup regulaciji digitalnog okruženja. Novi propisi, Akt o digitalnim uslugama (DSA), Akt o digitalnim tržištima (DMA) i Akt o vještačkoj inteligenciji (AIA), postavili su visoke standarde u pogledu zaštite korisnika u online prostoru, očuvanja konkurencije i odgovorne upotrebe novih tehnologija.

Usklađivanje s pravnim okvirom EU predstavlja obavezu zemalja kandidatkinja, ali primjena ovih propisa zahtijeva i razvijene institucionalne kapacitete. Studija se fokusira upravo na pitanja u kojoj mjeri institucije u Bosni i Hercegovini i Srbiji imaju resurse, znanja i strukture potrebne za sprovođenje novih pravila, te koji su ključni izazovi na tom putu.

Poseban izazov predstavlja činjenica da DSA, DMA i AIA funkcionišu putem jedinstvenih institucionalnih struktura Evropske unije. Shodno tome, za BiH i Srbiju fokus ne treba biti isključivo na nadležnostima za samostalno sprovođenje zakona, već i na razvoju ekspertize i izgradnji administrativnih kapaciteta koji će omogućiti učešće u mehanizmima koordinacije i saradnje, te pripremama za integraciju u evropske mreže.

Studija donosi:

  • analizu ovlaštenja nadležnih nacionalnih tijela u institucionalnim mehanizmima DSA, DMA i AIA,
  • pregled trenutnog regulatornog i institucionalnog okvira u BiH i Srbiji,
  • identifikaciju ključnih izazova i nedostataka,
  • prijedlog modela organizacije i potrebnih kompetencija i
  • konkretne preporuke za jačanje regulatornih kapaciteta.

Predstavljanje studije otvorile su Aida Mahmutović (BIRN) i Maida Ćulahović (Udruženje građana i građanki “Zašto ne”), ističući značaj regionalne saradnje i razmjene znanja u oblasti digitalnih prava i sloboda, ali i potrebu da zemlje regije što prije započnu s izradom odgovarajućeg pravnog i regulatornog okvira.

“Usklađivanje domaćeg zakonodavstva s ovim aktima ne trebamo posmatrati isključivo kao pravnu  obavezu, već kao našu najbolju šansu za sigurnije i pravičnije digitalno okruženje, i uspostavljanje barem osnovnog minimuma odgovornosti i transparentnosti u radu velikih tehnoloških kompanija na ovim prostorima”.

U nastavku su autori i autorice predstavili glavne nalaze i preporuke, dok je završni dio događaja bio posvećen otvorenoj diskusiji o praktičnim koracima za unapređenje institucionalne spremnosti.

Snimak događaja možete pogledati OVDJE. 

Neke od preporuka uključuju:

  • Optimizaciju postojećih resursa institucija koje će biti zadužene za implementaciju DSA, DMA i AIA, uz jasno definisane nove nadležnosti i instucionalizovani mehanizam koordinacije – npr. stalno međuinstitucionalno vijeće.
  • Donošenje strateške odluke o pristupu u pogledu primjene dijelova DSA, DMA i AIA koji su pod ingerencijom Evropske komisije, te otvaranje dijaloga sa EU institucijama oko modela koji bi omogućili delimičan ili fazni pristup evropskom digitalnom tržištu. U početnoj fazi se treba fokusirati na implementaciju odredbi koje su u nadležnosti država članica, a zatim i postepeno graditi kapacitete za punu primjenu nakon pristupanja EU.
  • Unapređenje organizacije budućih regulatornih tijela kroz izmjenu sistematizacije radnih mjesta i zapošljavanje kompetentnih kandidata, koji bi uz ciljane obuke mogli da preuzmu nove zadatke koje donose DSA, DMA i AIA.
  • Uvođenje višegodišnjih programa kontinuiranog obrazovanja za zaposlene u regulatornim tijelima, u saradnji sa EU agencijama i akademskim institucijama. Poseban fokus obuka treba staviti na oblasti algoritamske transparentnosti, digitalne forenzike, procjene rizika i zaštite temeljnih prava u digitalnom okruženju, čime bi se obezbijedila stručna i dugoročna spremnost za sprovođenje DSA, DMA i AIA.
  • Jačanje institucionalne nezavisnosti regulatora kroz uvođenje mehanizama zaštite od političkog uticaja u procesu imenovanja menadžmenta i donošenja odluka, kao i uspostavljanje održivog modela finansiranja koji ne zavisi isključivo od godišnjih budžetskih pregovora.

Studija je izrađena u okviru projekta “Izvještavanje o digitalnim pravima i slobodama”, uz finansijsku podršku Evropske unije. Možete je pogledati OVDJE.

Sadržaj studije isključiva je odgovornost BIRN Kosovo i ne odražava nužno stavove Evropske unije.