Devet talasa dezinformacija o pandemiji
Više naučne pismenosti je jedan od “lijekova” za širenje dezinformacija, a sredstva za postizanje tog cilja su projekti naučne pismenosti u kombinaciji sa fact-checking projektima kao “antibiotikom” za dezinformacije, rečeno je na drugom panelu konferencije Evropske unije i Zapadnog Balkana: “Medijska pismenosti i borba protiv dezinformacija u vrijeme pandemije”.
Konferenciju su zajednički organizovali Udruženje iz BiH Zašto ne ispred SEE Check mreže, Asocijacija srednjoškolaca u BiH i Evropska unija, a u okviru projekta “Ne klikam u prazno” kojeg finansira EU u cilju osnaživanja medijske pismenosti mladih. U okviru konferencije održane su tri panel diskusije, organizovane online iz tri grada (Brisela, Sarajeva i Banja Luke) o temama koje se tiču medijske pismenosti, provjere činjenica i dezinformacija sa fokusom na pandemiju u ovoj oblasti.
Panel održan u Sarajevu moderirala je Tijana Cvjetićanin, iz organizacije “Zašto ne”. Na panelu su učešće uzeli gosti u sarajevskom studiju – naučna novinarka Jelena Kalinić i ekspert za telekomunikacije Aleksandar Mastilović. Video linkom su se priključili Cristina Tardguila iz međunarodne mreže fact-checking organizacija IFCN; Jelena Vlasić, novinarka Raskrikavanja (Srbija), Ana Brakus, novinarka Faktografa (Hrvatska) i Milka Smilevska, novinarka mreže Al Jazeera Balkans.
Jelena Kalinić je istakla antivancinacijski pokret kao preteču ostalih izvora dezinformacija u regionu. “Taj pokret je u središtu svih antinaučnih pokreta” rekla je i dodala kako su društva u regionu krhke demokratije u kojima nepovjerenje prema institucijama odgovara širenju dezinformacija.
“Povećanje naučne pismenosti je jedan od “lijekova”, ali to ne dolazi za pola godine. Treba finansirati projekte naučne pismenosti i fact-checking projekte kao “antibiotik” za dezinformacije” rekla je Kalinić.
Cristina Tardguila je dala pregled devet valova dezinformacija koje su se širile od početka COVID-19 pandemije do danas. Prema njenim riječima, 99 organizacija iz najmanje 77 zemalja je raskrinkalo preko 9.000 dezinformacija tokom pandemije, i to na 40-ak jezika.
“Jezik više nije barijera. Iste dezinformacije putuju svijetom brzo” rekla je.
Jelena Vasić se osvrnula na regionalnu mrežu sedam fact-checking organizacija, SEE Check. Iako je mreža uspostavljena prije pandemije, prava važnost takve saradnje uočena je s prvim talasima dezinformacija tokom pandemije.
Istovjetni dezinformativni narativi se prepliću u zemljama regiona, budući da su jezičke razlike male, te je važno imati lokalne fact-checkere koji imaju pristup izvorima i bolje poznaju situaciju, kako bi se isti narativ raskrinkao i u drugim zemljama.
Ana Brakus je primijetila kako postoji nedostatak kvalitetnih i tačnih informacija i kako ljudi traže informacije od zvaničnih izvora – institucija – kojima baš i ne vjeruju. Govorila je o partnerstvu njene organizacije sa Facebookom, kojem su nedavno pristupile i druge fact-checking organizacije u regionu.
Kao dobre strane partnerstva je istakla činjenicu da fact-checkeri imaju direktan kontakt sa korisnicima Facebooka koji dijele dezinformacija, kao i rast praćenja objavljenih sadržaja. Kao lošu stranu je istakla prijetnje i proganjanja kojima su fact-checkeri izloženi od strane korisnika čiji su sadržaji označeni kao dezinformativan na toj društvenoj mreži.
Brakus je govorila i o još jednom problemu – neodlučnosti stručnjaka da se upuste u rasprave s osobama koje koriste svoj akademski autoritet da šire antinaučne narative, pogotovo tokom pandemije. Fact-checkerima nedostaje takvih sagovornika, kako bi se lakše suprotstavili talasu dezinformacija.
Snimak cijele sesije dostupan je na linku ispod: